Bài học kiểm phiếu (Phần 2)
 |
| Nghị viên Nguyễn Mạnh (trái), LS diệp Thế Lân (bìa phải) đang xem kiểm lại phiếu (NV Mạnh trả tiền) tại Santa Clara County Registrar of Voters in San Jose vào hôm thứ Tư ngày 20/7/2016. Nguồn hình: http://www.mercurynews.com/bay-area-news/ci_30150759/san-jose-county-begins-unprecedented-second-recount-district |
Như đã tường thuật lần trước, qua vòng Tái Kiểm Phiếu (Automatic Recount), tôi và những người quan sát viên khác đã thấy rõ là Phòng Kiểm Phiếu của Hạt Santa Clara (Registrar of Voters, hay ROV) đã làm việc quá cẩu thả, tắc trách và lấp liếm. Lá phiếu là một trong những biểu tượng quan trọng nhất của một xã hội tự do, dân chủ. Ấy thế mà họ có thể làm mất 255 phiếu chỉ trong vòng một tuần lễ, từ lần kiểm phiếu đầu tiên bằng máy (kết quả công bố ngày 7 tháng 7 năm 2016 với số phiếu được đếm tổng cộng là 20,334 phiếu) đến lần tái kiểm phiếu bằng tay (kết quả gửi ra ngày 14 tháng 7 năm 2016 với số phiếu được đếm tổng cộng là 20,079 phiếu). Chúng tôi đã hỏi ROV nhiều lần về vấn đề này, và họ không hề có câu giải thích.
Có người hỏi tôi rằng tại sao những năm trước không có vấn đề, và trong những năm qua, những cuộc bầu cử sít sao thì làm sao? Xin thưa: đúng, trong những năm trước, những người ứng cử viên nếu có thua sát nút nhau cũng đành phải chịu, vì lúc đó chưa có luật tái kiểm phiếu do county đài thọ. Thêm vào đó thì chi phí tái kiểm phiếu quá cao lên đến cả trăm ngàn. Cho nên có thể nói tất cả các ứng cử viên đều đã và đang là nạn nhân của cách làm việc tắc trách của ROV. Như năm ngoái LS Lân thua NV Mạnh 13 phiếu, tôi chắc anh cũng ấm ức và muốn kiểm phiếu lại lắm, nhưng lúc đó chưa có luật tái kiểm phiếu và tài chánh quá tốn kém. Còn những vấn đề tương tự như vấn đề được tìm thấy lần này thì tôi nghĩ đã có từ lâu, chỉ có điều không ai thấy được vì đếm phiếu là cả một guồng máy khổng lồ, nhiêu khê và phức tạp, như lạc vào mê hồn trận vậy. Nếu không có luật tái kiểm phiếu do county đài thọ lần này, nếu không có những người bỏ công bỏ sức theo sát việc kiểm phiếu, thì chẳng ai trong chúng ta có thể thấy được những việc làm sai trái, tắc trách của ROV.
Năm 2014, một ngày trước cuộc bầu cử cho ghế thị trưởng thành phố San Jose, thì kỹ sư Joe Lê, Giám Đốc điều hành ngành IT của ROV đã từ chức, có người cho rằng vì cách làm việc cẩu thả của ROV. Nhưng ROV đã dấu nhẹm không báo là ông Joe từ chức, cứ nói là lý do kỹ thuật máy computer hư, khiến cho mọi người chờ mãi. Đến khi sự việc lộ ra thì lại đổ lỗi cho kỹ sư Joe, cáo buộc ông tội lấy cắp tài sản của ROV. Kỹ sư Joe Lê tuy chỉ muốn yên thân, nhưng buộc lòng phải nói chuyện với báo chí để thanh minh cho chính mình.
Và trong tuần qua, ROV đã cố gắng lấp liếm, che dấu sự mất phiếu này bằng cách thay đổi các dữ kiện trong các văn bản chính thức. Trong bản report nộp cho phiên họp ngày 11 tháng 8 năm 2016 của Ủy Ban Tài Chánh và Hoạt Động Công Quyền (Finance and Government Operations Committee, hay FGOC), ROV đã viết rằng (nguyên văn bản chính): “ although the total number of votes cast prior to the recount is 17,410, the manual recount actually encompassed 20,334 ballots” (p.4), tạm dịch là “tuy bản báo cáo cho thấy tổng số phiếu bầu (votes) giữa 2 ứng cử viên là 17,410, vòng tái kiểm phiếu thật ra đếm đến 20,334 lá phiếu (ballots)” (trang 4). * Xin nói rõ hơn: chữ vote (phiếu bầu) chỉ cho lá phiếu có bầu cho Mạnh Nguyễn hay Lân Diệp. Còn chữ ballot (lá phiếu) thì chỉ cho lá phiếu chung chung, có lá phiếu sẽ bầu cho một ứng trong hai ứng cử viên, có lá phiếu để trống không bầu cho ai hết, hoặc bầu cho cả hai ứng cử viên.
Trong câu nói trên của ROV có 2 điều không đúng sự thật:
1. Tổng số lá phiếu (ballots) được đếm trong vòng tái kiểm phiếu (từ ngày 11 đến ngày 14 tháng 7 năm 2016) chỉ có 20,079 lá phiếu mà thôi. Điều này được chứng minh bởi bản report mà ROV đã gửi cho 2 ứng cử viên vào cuối ngày 14 tháng 7. Ngoài ra, khi đếm phiếu, thì mỗi precinct (mỗi tổ, địa điểm bầu cử) đều có biên bản ghi rõ số phiếu trong precinct đó (gọi là tally sheets). Biên bản có chữ ký xác nhận của 4 nhân viên đã chính tay đếm những lá phiếu này trước sự giám sát của cả 15-20 cử tri đến quan sát, thêm vào đó là chữ ký của người ROV supervisor (xem Hình 1). Vậy mà ban điều hành của ROV thản nhiên thay đổi con số. Nếu không có ai bắt kịp và lên tiếng phản đối, thì county sẽ thông qua bản report của ROV và những con số này nghiễm nhiên sẽ trở thành sự thật, và như vậy là coi như chuyện mất phiếu không hề xảy ra.
 |
| Hình 1 – Biên bản kiểm phiếu (tally sheet) của Precinct 1416 |
 |
| Hình 2 - Kết quả bầu cử Khu Vực 4 – tải xuống từ website của ROV ngày Aug 16, 2016 (http://results.enr.clarityelections.com/CA/Santa_Clara/60535/173168/Web01/en/summary.html) |
 |
| Hình 2 – Kết quả số phiếu write-in trong khu vực 4 (Nguồn tin: ROV website, https://www.sccgov.org/sites/rov/Resources/Pages/PastEResults.aspx) |
 |
| Hình 3 – Lá phiếu ghi như thế này sẽ không được đếm vì máy cho là overvote (bầu cho hơn 1 người vì có đến 2 mũi tên được nối kết) và sẽ bị loại. Nhân viên ROV sẽ phải sao chép lại lá phiếu này rồi đưa vào máy đếm lại. Nếu không thì phải đợi đến lúc kiểm phiếu bằng tay thì phiếu bầu này mới được đếm cho ứng cử viên đã chọn. |
 |
| Hình 4 – Lá phiếu ghi như thế này sẽ không được đếm vì máy đếm phiếu không thấy một mũi tên nào được nối hết, nên máy cho là phiếu trống. Chỉ khi nào đến vòng tái kiểm phiếu (đếm bằng tay) thì mới được đếm là 1 phiếu cho ứng cử viên vì ý muốn của cử tri đã được ghi rõ ràng. |
a) Sau ngày bầu cử, có biết bao nhiêu người vào website của ROV để xem kết quả. Cho nên kết quả được công bố rõ ràng trên website thì phải là kết quả cuối cùng, bao gồm tất cả mọi lá phiếu từ mọi thành phần, cho dù là đặc biệt kiểu gì đi nữa thì cũng phải cộng hết vào rồi mới công bố kết quả. Chứ không lẻ văn bản chính thức của ROV (statement of vote và website) thì nói là Ông A thắng Ông B 20 phiếu, làm cho mọi người tưởng là ông A thắng ông B, nhưng thật ra là phải cộng thêm những lá phiếu write-in vào và lúc đó ông B thật sự thắng Ông A? Cử tri chỉ dựa vào kết quả công bố trên website của ROV mà thôi. Không thể đòi hỏi cử tri phải nhớ mà cộng thêm cái này cái kia vào. Đó là làm việc một cách cẩu thả và lấp liếm.
b) Bản thông báo cuối cùng mà tôi có được của ROV là vào ngày 27 tháng 6 năm 2016, trong đó cho thấy là NV Mạnh được 8661 phiếu và LS Lân được 8689 phiếu, cách nhau 28 phiếu. Và cho đến nay thì website của ROV vẫn ghi như thế.
c) Ngày 18 đến ngày 21 tháng 6, thì có thêm 10 phiếu được đếm, và trong số đó, NV Mạnh hơn LS Lân 4 phiếu. Ông Matt Moreles đã cho biết là họ tìm thêm được 10 phiếu bầu dạng write-in. Và những con số này đã được ghi lại trong các bản report hàng ngày. Kết quả cuối cùng trước khi tái kiểm phiếu là NV Mạnh và LS Lân cách nhau 28 phiếu. Cho nên tôi tin là con số write-in đã được tính vào kết quả chung rồi.
d) Nếu nói những lá phiếu write-ins thuộc diện đặc biệt, thì những lá phiếu này phải được để riêng đâu đó. Nhưng trong suốt những ngày tái kiểm phiếu, ROV không hề mang ra một cái khay riêng đặc biệt nào cả. Tôi nghĩ ROV đã nhập những lá phiếu write-in này vào các precinct rồi. Bản thân tôi và những người quan sát viên khác cũng nhớ có thấy lác đác một số phiếu có viết tên vào, nhưng không nhiều đến 60 phiếu....
Nếu cho là ROV đúng, tức là tổng số phiếu của 2 cử tri là 17,410, và LS Lân được 8723, và NV Mạnh được 8687 phiếu, thì sự cách biệt giữa 2 bên trước khi tái kiểm phiếu là 36 phiếu. Và sau khi tái kiểm phiếu thì sự cách biệt còn lại chỉ 12 phiếu. Như vậy có nghĩa là vòng tái kiểm phiếu đã rất có hiệu quả và quan trọng, vì đã thay đổi kết quả bầu cử đến 67% - hay nói khác hơn, kết quả đầu tiên của ROV đã sai đến 67%. Và như vậy thì chúng ta lại càng phải nên yêu cầu county giữ luật tái kiểm phiếu.
Khoảng gần 20 người Việt nam từ nhiều hội đoàn khác nhau đã đến tham dự buổi họp của Ủy Ban Tài Chánh và Hoạt Động Công Quyền (Finance and Government Operations Committee) ngày 11 tháng 8 năm 2016 để nói lên cảm nghĩ và những điều họ đã mắt thấy tai nghe trong cuộc tái kiểm phiếu. Tôi cảm phục tinh thần tôn trọng công lý của dân Việt. Có vài người thẳng thắn chia sẻ là trước đây họ chẳng là bạn bè hay ủng hộ NV Mạnh gì cả, nhưng họ tham gia nhóm kiểm phiếu của NV Mạnh vì họ muốn tìm hiểu xem ROV làm việc như thế nào, và sự thật trắng đen như thế nào. Và sau khi thấy được hoạt động của ROV, ai ai cũng đều ngao ngán, quan tâm về những sự sai phạm của Phòng Kiểm Phiếu. Có người khi nghe về ROV đã buồn và nản đến độ không còn tin tưởng vào chính quyền và không muốn bỏ phiếu nữa. Và tất cả chúng tôi cũng đều đồng ý yêu cầu county nên giữ luật tái kiểm phiếu này, trong khi bản report của ROV thì có ý muốn county hủy bỏ luật này, nói xa nói gần rằng thì là luật tái kiểm phiếu này tốn kém tiền bạc ($93,000) và tốn kém thời gian v.v.. Nhưng lý do chính có lẻ là luật tái kiểm phiếu này đã vạch ra những việc làm sai trái, lấp liếm của ROV, cho nên họ muốn county hủy bỏ luật này.
Riêng tôi, tuy đến trễ, tôi may mắn cũng có được cơ hội lên trình bày về những dữ kiện tôi tìm được. Tôi đã chỉ rõ ra là ROV nói không đúng sự thật khi báo cáo tổng số phiếu đã tái kiểm là 20,334. Bà GSV Cindy Chavez trố mắt kinh ngạc khi nghe tôi nói về vấn đề mất phiếu. Có lẻ đây là lần đầu tiên Bà được nghe những tình tiết này. Tuy vậy, Bà cũng chẳng nói gì... không phải vì Bà không quan tâm, mà vì từ đầu buổi họp, thì luật sư của county đã yêu cầu dời vấn đế tái kiểm phiếu lại vào một ngày khác, chứ không bàn hôm nay. Cho nên 2 giám sát viên, ông Simitian và bà Chavez, chỉ lắng nghe ý kiến của dân, chứ không hỏi lại, cũng không bàn thảo.
Nghe đâu buổi họp đặc biệt tới dành riêng cho vấn đề tái kiểm phiếu sẽ là vào ngày 26 tháng 8 năm 2016 lúc 9h30 sáng, cũng tại 70 W. Hedding (cần phải liên lạc xác nhận lại chi tiết). Vẫn biết đây là giờ đi làm, nhưng chúng tôi rất mong là những ai quan tâm đến công lý và công bằng xã hội, quan tâm đến lá phiếu, đến tiếng nói của mình, xin cố gắng dành chút thời gian đến để nói lên cảm tưởng và nguyện vọng của mình khi nghe cách làm việc cẩu thả của ROV. Quý vị cũng có thể viết xuống giấy những điều mình muốn nói rồi đọc lên hoặc gửi lại cho thư ký của county để họ cho vào sổ sách, chính thức ghi nhận ý kiến của quần chúng. Và cũng xin nhờ quý vị chia sẻ lại những tình tiết về vụ tái kiểm phiếu này đến bạn bè của mình dù họ là sắc tộc nào đi nữa, để họ hiểu thêm và cùng lên tiếng với chúng ta.
Dân chủ tự do, công lý và công bằng xã hội không phải tự nhiên mà có, mà mọi người trong chúng ta đều phải góp tay vun bồi, gìn giữ, đóng góp xây dựng từng ly từng tí. Cũng như hạnh phúc gia đình không phải là đám cưới xong rồi là tự nhiên có hạnh phúc, mà 2 vợ chồng phải cùng nhau hết sức giữ gìn, xây đắp. Mong là cộng đồng Việt Nam chúng ta lần này sẽ đi đầu trong việc yêu cầu county điều tra kết quả bầu cử do ROV đưa ra, giữ vững đạo luật tái kiểm phiếu và chỉnh đốn lại ROV. Và đó là chúng ta đã góp tay xây dựng tự do dân chủ trên quê hương thứ hai của chúng ta rồi vậy – cho chúng ta, và cho tất cả mọi sắc dân khác. Xin cám ơn mọi bàn tay, mọi tấm lòng.
San Jose, ngày 16 tháng 8 năm 2016
Vương Ngọc Quyên
Cử tri Santa Clara County
